زخم به هر دلیلی می تواند به عنوان اختلال در پوست و بافت تعریف شود. از آنجا که پوست صدمه می بیند خطر عفونت نیز افزایش می یابد. هدف مراقبت از زخم، تمیز کردن زخم های کثیف و عفونی به منظور آماده سازی برای بهبود است. مراقبت از زخم و پانسمان بستگی به نوع، گستردگی و ویژگی زخم دارد.
زخم با توجه به ظاهر،علت وقوع، آلودگی با میکروارگانیسم های بیماری زا، به انواع مختلف طبقه بندی می شوند. طبقه بندی زخم ارزیابی و درمان زخم را تسهیل می کند و تضمین می کند که خطرات احتمالی پیش از آن شناخته شده است.
پوست و بافت های زیر پوستی آسیب دیده و یکپارچگی پوست در اندازه های مختلف آسیب دیده است.
زخم های ناشی از آسیب های ناگهانی هستند که سبب از بین رفتن یکپارچگی پوست نمی شوند. زخم های بسته به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
زخم هایی که روی آن ها هیچ میکروارگانیسم بیماری زایی وجود ندارد. زخم هایی که بافت از دست رفته و عفونت ندارند و جای زخم درآن کم است زخم های تمیز هستند.
زخم هایی که در آن میکروارگانیسم های بیماری زا حضور دارند. در زخم قرمزی، درد، خونریزی، بوی بد ونشانه های عفونت دیده می شود.
زخمی که در زمان انتظار در شرایط عادی بهبود می یابد. در چنین زخم هایی، اگر هیچ فاکتوری (بیماری، سن، و غیره) مانع بهبودی نشود، بهبودی مستمر است.
زخمی است که در عرض ۳ ماه بهبود نمی یابد. زخم به طور مداوم تکرار می شود. یک فاکتور موضعی یا سیستمیک مانع بهبود زخم می شود.
عوامل موثردر تاخیر بهبود زخم عبارتند از:
به طور کلی انواع پانسمان های نوین زخم به ۴ گروه اصلی طبقه بندی شده است. این محصولات معمولا به تنهایی یا با ترکیبی از چندین فرایند بر روی زخم های فیزیولوژیکی مختلف اعمال می شوند. آنها عبارتند از: پانسمان آلژینات، فیلم شفاف، هیدروژل، هیدروکلوئید.
فیبرهای آلژینات دارای خواص تبادل یونی هستند. در تماس با ترشح زخم، یون کلسیم در فیبر با یون های سدیم در مایع بدن جایگزین می شود. در نتیجه یک قسمت از فیبر، آلژینات سدیم می شود. آلژینات سدیم محلول در آب است. این تبادل یون باعث تورم فیبر و ایجاد ژل در سطح زخم می شود. علاوه بر این ویژگی منحصر به فرد، فیبرهای آلژینات یکی از مواد ایده آل برای تولید پوشش های مرطوب کننده برای پانسمان زخم می باشند. پانسمان آلژینات چسبنده نیست و استفاده از آن آسان است. همچنین دفعات تعویض پانسمان کم است. از آنجا که پانسمان آلژینات هیدروفیل است ۳۰-۲۰ برابر وزن مایع زخم را جذب می کند. این پانسمان، تشکیل بافت اپیتلیوم و گرانولاسیون را افزایش می دهد. از پانسمان آلژینات ۴۴، برای زخم های ضخیم ، زخم های توخالی، زخم های خونریزی کرده متوسط و شدید، زخم های عفونی استفاده می شود. این پانسمان، به لخته شدن کمک می کند. یون کلسیم آزاد شده توسط پانسمان، سبب فعال شدن ماده پروترومبین که باعث انعقاد می شود. اگرچه پانسمان های آلژینات خواص ضد باکتری ندارند، اما باکتری ها می توانند به صورت غیرفعال در داخل ژل قرار گیرند و با تعویض پانسمان حذف شوند.
در مراقبت از زخم، فیلم های نیمه رسانا (فیلم های شفاف)، با جلوگیری از انتقال باکتری های هوا به زخم، اجازه تبادل گاز بین زخم و محیط را می دهد. ساختار نیمه رسانای فیلم ها باعث می شود تا بخش زیادی از رطوبت از طریق فیلم منتقل شود. اما از جذب ترشحات زخم جلوگیری می کند. بنابراین، فیلم های نیمه رسانا باید در زخم های خشک بیشتر استفاده شود. این فیلم ها نسبتا مفید هستند و در هنگام استفاده از آنها هیچ ناراحتی ایجاد نمی کنند. از آنجا که شفاف هستند، قسمت زخمی به طور مستقیم مشاهده می شود. از فیلم شفاف در زخم های جراحی، سوختگی سطحی ، زخم بستر و ناحیه کاتتر داخل وریدی می توان استفاده کرد. پانسمان فیلم شفاف به اتولیز زخم های نابالغ کمک می کند. این پانسمان سبک و انعطاف پذیر است. همچنین با اعمال پانسمان بر روی زخم از آسیب به زخم در اثر اصطکاک جلوگیری می کند.
پانسمان های هیدروژل دارای ظرفیت جذب بالا هستند و بر روی زخم نمی چسبد. از آنجا که هیدروژل ها نمی توانند اجزای بیولوژیکی مانند پروتئین و سلول را جذب کنند، در مقابل باکتری ها ضعیف هستند و برای محفاظت از زخم، پانسمان دوم نیاز است. پانسمان های هیدروژل را می توان به شکل برگ یا بی شکل (آمورف) یافت. هیدروژل هایی که به شکل برگ هستند و امروزه استفاده می شوند، دارای خواص مناسب و ایده آل هستند. با این حال، این نوع هیدروژل ممکن است سبب تضعیف پوست شود. هنگامی که از پانسمان هیدروژل روی سطح زخم خشک استفاده می شود، با مرطوب کردن زخم، محیط مرطوب را برای بهبود زخم ایجاد می کند. این پانسمان ها به راحتی از روی زخم جدا می شوند زیرا رابط مرطوب بین پانسمان و زخم، مانع از چسبیدن پانسمان به زخم می شود. علاوه بر این، پانسمان هیدوژل را می توان به طور سطحی به روی زخم اعمال کرد. هیدروژل های آمورف برخلاف هیدروژلهای برگ که ساختار سه بعدی دارند، مایعات چسبناک ضخیم هستند. هنگامی که ترشح زخم را جذب می کنند، تا زمانی که تمام خواص چسبندگی خود را از دست بدهند ، متورم می شوند. هیدروژل های آمورف با افزایش رطوبت بافت های چروک و افزایش تولید کلاژناز، اتولیز کردن بافت های آسیب دیده و عفونی را آسان می کنند.
پانسمان های هیدروکلوئیدی شامل ذرات پلیمری هیدرولیفی هستند. ذرات هیدروفیلی در تماس با مایع زخم، آن را جذب و به فرم ژل تبدیل می کنند و پانسمان می تواند به مدت ۷ روز روی زخم باقی بماند. پانسمان های هیدروکلوئیدی ۴۶، معمولا هم روی بافت های مرطوب و هم روی بافت های خشک روند چسبندگی نشان می دهد. هر نوع از این پانسمان ها دارای ظرفیت جذب متفاوت است. پانسمان هیدروکلوئید، سرعت اپیتلیزیشن و تولید کلاژن را افزایش می دهد. استفاده از این پانسمان آسان است. درد را تسکین می دهد. برای زخم های جزئی یا عمیق، خونریزی های خفیف تا متوسط استفاده می شود. اگر در فواصل مناسب تعویض نشود، ممکن است پوست را تضعیف کند.
سوختگی آسیب به بافت بدن ناشی از گرما، مواد شیمیایی، برق و نور خورشید است. تاول سوختگی نوعی از سوختگی ناشی از بخار یا مایعات داغ است. شدت سوختگی بستگی به میزان بافت درگیر و عمق آسیب دارد.
سوختگی ها اغلب این چنین طبقه بندی می شوند:
درجه اول : سوختگی هایی که سبب آسیب به لایه بیرونی پوست یعنی اپیدرم می شوند.
درجه دوم : سوختگی هایی که باعث آسیب عمیق تر به درمیس، لایه زیر اپیدرم می شوند.
درجه سوم : سوختگی هایی که عمیق ترین و شدیدترین آسیب را ایجاد می کنند – تخریب تمام لایه های پوست و آسیب به بافت های زیرین.
اگر سوختگی یکی از ویژگی های زیر را داشته باشد، آن را به عنوان سوختگی شدید درمان کنید و کمک پزشکی فوری دریافت کنید:
اولا اطمینان حاصل کنید که شما، دیگران و فرد آسیب دیده در معرض خطر بیشتری نیستید.
اگر لباس شخصی آتش گرفته باشد، باید آنها را در یک پتوی غیر پلاستیکی، کت یا فرش بپیچید و روی زمین بچرخانید تا شعله های آتش خاموش شوند.
برای سوختگی های الکتریکی، اگر ممکن باشد، منبع برق را خاموش کنید و فرد را از منبع برق بدون لمس منبع، جدا کنید. (از چیزی خشک و غیر رسانا مانند دسته جاروی چوبی استفاده کنید).