زخم، به عنوان یک عامل آسیب پذیر باعث اختلال در پوست و بافت زیر پوست می شود. زخم پا به تنهایی بیماری نیست، دلایل دیگری نیز وجود دارد. بیماری هایی که زخم پا را ایجاد می کنند معمولا نتیجه یک بیماری مزمن یعنی یک بیماری طولانی مدت هستند. بسیاری از بیماری ها می توانند زخم پا ایجاد کنند. تعیین علت زخم پا برای نظارت بر دوره و هدایت درمان ضروری است.
در 1٪ از بزرگسالان زخم پا به علت مختلف دیده می شود. این میزان در افراد بالای 65 سال 5-3 برابر افزایش می یابد. شایع ترین زخم پا که اغلب یک دوره مزمن را نشان می دهند، کیفیت زندگی بیمار را به صورت منفی تحت تاثیر می گذارد، باعث درد شدید و عفونت ها می شود، ظاهر زیبایی آنها را مختل می کند و باعث از دست دادن قدرت عملکرد می شود.
بر طبق این آمار، تشخیص زخم های وریدی، یعنی زخم واریس، ابتدا زمانی رخ می دهد که زخم پا مشاهده می شود. در تشخیص زخم های وریدی، اغلب شکایت ها و معاینه دقیق بیمار کافی است. درک درست از ویژگی ها و تشخیص زخم وریدی از انجام مطالعات آزمایشگاهی گران قیمت جلوگیری می کند و شروع زودهنگام، درمان خاص بیماری را فراهم می کند.
بیماران مبتلا به مشکلات عروقی معمولا با درد، تورم، زخم و ناراحتی های گانگرن مواجه می شوند. بیش از 90٪ زخم های پا، باعث واریس یا بیماری وریدی، بیماری عروق و آسیب عصبی یعنی نوروپاتی می شوند. نوروپاتی بیشتر در بیماران مبتلا به دیابت دیده می شود و تقریبا نیمی از بیماران مبتلا به دیابت مبتلا به انسداد شریان مویرگی هستند. اگر چه شایع ترین علت زخم های عروقی، زخم های وریدی است، علت افزایش قابل ملاحظه دیابت، زخم های ناشی از انسداد شریانی است.
زخم واریسی ناشی از نارسایی طولانی مدت در رگ های پا است. نارسایی مزمن وریدی، که به عنوان ضعف عضلات پا یا نارسایی مادرزادی تعریف شده است، باعث افزایش تجمع خون در ورید های پا می شود. این افزایش خون در پا پرفشاری وریدی نامیده می شود.
اولین تاثیر بالینی نارسایی مزمن وریدی، انسداد واریس و مویرگی، انفجار عروقی و ورم در اطراف پاشنه داخلی و خارجی مچ پا است. این وضعیت بد منجر به افزایش احساس درد و محدودیت حرکت با ایستادن طولانی مدت در پاها می شود. افزایش فشار داخل مویرگی منجر به پارگی مویرگ ها و خروج سلول های خونی از داخل رگ های خونی و تجمع آن زیر جلد می شود. تغییرات رنگ قرمز یا بنفش در مچ پا رخ می دهد. سپس با پارگی سلول های خونی درون آن آهن یعنی هموسیدرین آشکار می شود و این بار رنگ پوست و زیر پوست قهوه ای رنگ شده و خونریزی های زیر جلدی رخ می دهد. در همین حال درماتیت واریسی، درماتیت استاز و یافته هایی که التهاب پوست نامیده می شود ظاهر می شوند. این یافته ها:
به طور خاص، کرم آنتی بیوتیکی، پماد ، تنتورید ، لانولین، عطرها و باند های الاستیک که به پوست در این منطقه اعمال می شوند، وضعیت را بدتر می کنند. بدون مشورت با متخصص زخم هرگز ازین موارد استفاده نشود. میکروب ها به پوستی یا زیر پوست نیز می توانند منتقل شوند. اگر میکروب ها از ناخن ها یا کف پا به پوست برسد، التهاب میکروبی زیر جلدی به نام سلولیت رخ می دهد. اگر بیماری درمان نشود و پیشرفت کند، چسبندگی و سفتی زیر جلدی در زیر پا و مچ پا اتفاق می افتد.
اگر بیماری همچنان پیشرفت کند، زخم واریسی تشکیل می شود. اول سیاهی به اندازه عدس بیشتر در قسمت داخلی مچ پا و در پاشنه دیده شده و ترک پوست ظاهر می شود. معمولا بدون درد یا با درد خفیف است. درد با بالا بردن پاها کم می شود. پوست اطراف زخم نامنظم است، در اطراف پوست قرمزی وجود دارد. زخم در ابتدا بسیار سطحی دیده می شود. عمیق شدن زخم، اضافه شدن درد، التهاب شدید، بوی بد، قرمزی در اطراف بافت و احساس تب و افزایش حرارت زخم نشان می دهد که زخم آلوده شده است. اگر این مورد نیز درمان نشود، التهاب رگ های زیر پوستی باعث ترومبوفلبیت و التهاب عروق لنفاوی زیر جلدی باعث لنفاژیت می شود. اگر باز هم درمان نشود، میکروب ها می توانند رگ های اصلی را مسدود کنند و باعث ترومبوز سیاهرگی و در استخوان های زیر عضله باعث استومی یعنی التهاب استخوان شوند. با این وضعیت خطر آمپوتاسیون پا در بیمار وجود دارد.
زخم وریدی معمولا در ناحیه مچ پا و پا به علت نارسایی رگ های پا ایجاد می شود. همچنین به عنوان زخم واریسشناخته شده است. این زخم ها معمولا بسیار سخت درمان می شوند و می توانند تکرار شوند. شیوع این بیماری بین 1 تا 4 در 1000 متغیر است، اما بروز آن با گذشت سن افزایش می یابد. اگر چه در مردان و زنان در سنین جوانی برابر است، اما در زنان بالای 40 سال شایع تر است.
رگ های عروقی، رگ هایی هستند که خونی را که اکسیژن آن کاهش یافته به قلب باز می گردانند. با این حال، انقباض فعال و سیستم پمپاژ وجود ندارد. به همین دلیل، در رگ ها دریچه ای وجود دارد که فرار خون در اثر جاذبه زمین جلوگیری می کند. تصور می شود که زخم های وریدی ناشی از اختلال در ساختار این دریچه ها باشند. اختلال در ساختار این دریچه ها به دلایل مختلف، گاهی اوقات به علت سن ایجاد می شود. بازگشت خون به قلب دچار اختلال شده و در پاها شروع به لخته شدن می کنند. این موجب افزایش فشار داخل ورید می شود. فشار بالا به طور پیوسته باعث اختلال در بافت ها، به ویژه پوست پا، وریدهای واریسی، تورم و زخم در پاها (زخم وریدی) می شود.
در برخی موارد، شیوع زخم های وریدی افزایش می یابد. اینها عبارتند از:
اولین علامت بیماری معمولا تورم در داخل مچ پا و در قسمت قدامی پا است. اگر ناحیه تورم را با انگشت فشار دهیم، انگشت به داخل فرو می رود و گودال تشکیل می شود. این فرورفتگی بعد از برداشتن انگشت، باقی می ماند. مجدد در این ناحیه خارش و عروق واریسی ممکن است ایجاد شود. زخم معمولا بر روی مچ دست و به خصوص در زیر زانو، که در آن فشار وریدی در پا بالاتر است ایجاد می شود. زخم معمولا به رنگ صورتی / قرمز جریان دارد و لبه های آن نامنظم است. زخم توسط پوست ضخیم قهوه ای احاطه شده و پوسته پوسته شدن می تواند دیده شود. پاشنه و پاهای بیمار معمولا طبیعی است. ممکن است درد کم و محدودیت حرکت ایجاد کند. درد و تورم ممکن است با نگه داشتن پا در بالا کاهش یابد. زخم ها می توانند در هنگام بهبود اسکار ایجاد کنند و تکرار شوند.
قبل از هرچیز، معاینه فیزیکی انجام می شود. از بیمارد در مورد وجود لخته، رگ های واریسی یا جراحی و وجود وضعیت مشابه در خانواده پرسش می شود. زخم های وریدی با روش های تصویربرداری درمان می شود.
سونوگرافی داپلر شایع ترین روش استفاده است. با استفاده از این روش، انسداد رگ ها در پا و کاهش جریان خون ارزشیابی می شود. به ندرت، روشهای تصویربرداری دقیق مانند MRI، CT Venography می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
درمان دو هدف دارد. هدف اول بهبود زخم فعلی و هدف دوم جلوگیری از باز شدن زخم جدید است. مراقبت از زخم و پانسمان چند لایه برای بهبود زخم ضروری است. مراقبت از زخم باید در فواصل منظم طبق توصیه متخصص زخم انجام شود. پانسمان باید از طرف متخصص انجام شود. درمان علت زمینه ای با برطرف کردن مشکل ایجاد شده در رگ ها امکان پذیر است. ممکن است عملیات برای بیمارانی که مناسب هستند توصیه شود. جوراب های واریسی برای بسیاری از بیماران توصیه می شود.
زخم وریدی اگر درمان نشود، یک بیماری پیشرونده است. اگر درمان مناسب انجام نشود، زخم ممکن است گسترش یابد و دچار عفونت شود. در نتیجه، زخم می تواند به بافت های عمیق، حتی به استخوان، پیشرفت کند.
از جوراب های واریسی باید استفاده کرد. خطر تکرار مجدد زخم بعد از 5 سال در افرادی که جوراب نمی پوشند 69٪ است، این میزان در افرادی که از جوراب استفاده می کنند 32٪ است. این بیماران باید به استفاده از جوراب های واریسی عادت داشته باشند. همچنین مواردی هستند که باید در زندگی روزمره مورد توجه قرار گیرند. آنها هم کیفیت زندگی بیمار را بهبود می بخشد و هم بیمار را در برابر زخم جدید محافظت می کند:
این تمرینات حرکاتی هستند که بازگشت خون را به رگ های قلب با استفاده از پمپ عضلانی در پا افزایش می دهد. این حرکات همچنین از تشکیل رگ های واریسی جلوگیری می کند.
آسیب به یکپارچگی پوست که تمام سطح بدن ما را پوشش می دهد زخم نامیده می شود. بهبود زخم یک مکانیسم دفاع از آسیب است. یک زخم تمیز و غیر التهابی، که در آن لبه های زخم با جراحی بهم می پیوندند، با کمترین ضایعات بافتی بهبود می یابد و به عنوان درمان اولیه زخم نامیده می شود. اگر لبه های زخم بهم نپیوندند، بافت از دست رفته و زخم های التهابی با بهبود زخم ثانویه، التیام می یابد. در درمان با بهبود زخم ثانویه، اسکار بیشتری بعد از بهبودی باقی می ماند.
اساسا شامل ۳ مرحله می شود:
پاسخ اولیه به ۲ قسمت تقسیم می شود:
اولین پاسخ به خونریزی در نتیجه آسیب، انقباض عروق خونی است که ۱۰-۵ دقیقه طول می کشد. مکانیسم انعقاد خون توسط پلاکت ها (پلاکت های خون) فعال می شود. پس از انقباض عروق، رگ ها انبساط می یابند و نفوذپذیری مویرگ ها افزایش می یابد. گلبول های سفید حالت چسبندگی پیدا می کنند و در عرض ۶۰-۳۰ دقیقه دیواره های رگ ها با این سلول ها پوشیده می شود. گلبول های قرمز نیز با انجام وظیفه به آن می پیوندند.
۴ تا ۵ روز بعد از آسیب، کلاژن سنتز می شود. الیاف کلاژن مانند چسب بین لبه های زخم عمل می کنند. ساختار جدید و دوام زخم را فراهم می کند. در روز پنجم، زمانی که سنتز کلاژن شروع به افزایش می کند، زخم ، تنها صاحب ۱۰٪ از نیروی کششی واقعی است. این نیرو در هفته ششم تا ۶۰ درصد افزایش می یابد و در عرض ۶ ماه به حداکثر می رسد.
بین ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از صدمه، پسوند اپیتل به شکل سلول های باریک به اعماق زخم پیش می رود. این سلول ها، کلاژن زنده و مرده را از یکدیگر جدا می کنند و پوسته روی زخم را خارج می کنند.
بافت شفادهنده گرانول و صورتی رنگ است. گرانول ها، عروق های مویرگی تازه تشکیل شده هستند و به راحتی خونریزی می کنند. بافت جدید، بافتی متورم شده است ، زیرا در ساختاری است که اجازه می دهد مایع و گلبول های قرمز در دیواره رگ های جدید از ورید خارج شوند. فیبرهای کلاژن به علت ساختار در برابر نیروی کششی مقاومت نشان می دهند. انواع کلاژن که در درمان زخم ها مهم هستند نوع ۱-۲-۳ هستند. این کلاژن ها ۹۵ درصد کل کلاژن بدن را تشکیل می دهد. از بین رفتن بافت در زخم ، باعث مرگ و میر بیشتر سلول ها و بافت ها می شود و واکنش شدید التهابی مشاهده می شود. در نتیجه واکنش شدید التهابی ، زخم با علائم تغییر شکل بزرگ بهبود می یابد. مهمترین تفاوت بین بهبود زخم اولیه و ثانویه، انقباض زخم است. انقباض با کوتاه شدن الیاف کلاژن اتفاق می افتد.
منبع سایت
زخم به هر دلیلی می تواند به عنوان اختلال در پوست و بافت تعریف شود. از آنجا که پوست صدمه می بیند خطر عفونت نیز افزایش می یابد. هدف مراقبت از زخم، تمیز کردن زخم های کثیف و عفونی به منظور آماده سازی برای بهبود است. مراقبت از زخم و پانسمان بستگی به نوع، گستردگی و ویژگی زخم دارد.
زخم با توجه به ظاهر،علت وقوع، آلودگی با میکروارگانیسم های بیماری زا، به انواع مختلف طبقه بندی می شوند. طبقه بندی زخم ارزیابی و درمان زخم را تسهیل می کند و تضمین می کند که خطرات احتمالی پیش از آن شناخته شده است.
پوست و بافت های زیر پوستی آسیب دیده و یکپارچگی پوست در اندازه های مختلف آسیب دیده است.
زخم های ناشی از آسیب های ناگهانی هستند که سبب از بین رفتن یکپارچگی پوست نمی شوند. زخم های بسته به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
زخم هایی که روی آن ها هیچ میکروارگانیسم بیماری زایی وجود ندارد. زخم هایی که بافت از دست رفته و عفونت ندارند و جای زخم درآن کم است زخم های تمیز هستند.
زخم هایی که در آن میکروارگانیسم های بیماری زا حضور دارند. در زخم قرمزی، درد، خونریزی، بوی بد ونشانه های عفونت دیده می شود.
زخمی که در زمان انتظار در شرایط عادی بهبود می یابد. در چنین زخم هایی، اگر هیچ فاکتوری (بیماری، سن، و غیره) مانع بهبودی نشود، بهبودی مستمر است.
زخمی است که در عرض ۳ ماه بهبود نمی یابد. زخم به طور مداوم تکرار می شود. یک فاکتور موضعی یا سیستمیک مانع بهبود زخم می شود.
عوامل موثردر تاخیر بهبود زخم عبارتند از:
به طور کلی انواع پانسمان های نوین زخم به ۴ گروه اصلی طبقه بندی شده است. این محصولات معمولا به تنهایی یا با ترکیبی از چندین فرایند بر روی زخم های فیزیولوژیکی مختلف اعمال می شوند. آنها عبارتند از: پانسمان آلژینات، فیلم شفاف، هیدروژل، هیدروکلوئید.
فیبرهای آلژینات دارای خواص تبادل یونی هستند. در تماس با ترشح زخم، یون کلسیم در فیبر با یون های سدیم در مایع بدن جایگزین می شود. در نتیجه یک قسمت از فیبر، آلژینات سدیم می شود. آلژینات سدیم محلول در آب است. این تبادل یون باعث تورم فیبر و ایجاد ژل در سطح زخم می شود. علاوه بر این ویژگی منحصر به فرد، فیبرهای آلژینات یکی از مواد ایده آل برای تولید پوشش های مرطوب کننده برای پانسمان زخم می باشند. پانسمان آلژینات چسبنده نیست و استفاده از آن آسان است. همچنین دفعات تعویض پانسمان کم است. از آنجا که پانسمان آلژینات هیدروفیل است ۳۰-۲۰ برابر وزن مایع زخم را جذب می کند. این پانسمان، تشکیل بافت اپیتلیوم و گرانولاسیون را افزایش می دهد. از پانسمان آلژینات ۴۴، برای زخم های ضخیم ، زخم های توخالی، زخم های خونریزی کرده متوسط و شدید، زخم های عفونی استفاده می شود. این پانسمان، به لخته شدن کمک می کند. یون کلسیم آزاد شده توسط پانسمان، سبب فعال شدن ماده پروترومبین که باعث انعقاد می شود. اگرچه پانسمان های آلژینات خواص ضد باکتری ندارند، اما باکتری ها می توانند به صورت غیرفعال در داخل ژل قرار گیرند و با تعویض پانسمان حذف شوند.
در مراقبت از زخم، فیلم های نیمه رسانا (فیلم های شفاف)، با جلوگیری از انتقال باکتری های هوا به زخم، اجازه تبادل گاز بین زخم و محیط را می دهد. ساختار نیمه رسانای فیلم ها باعث می شود تا بخش زیادی از رطوبت از طریق فیلم منتقل شود. اما از جذب ترشحات زخم جلوگیری می کند. بنابراین، فیلم های نیمه رسانا باید در زخم های خشک بیشتر استفاده شود. این فیلم ها نسبتا مفید هستند و در هنگام استفاده از آنها هیچ ناراحتی ایجاد نمی کنند. از آنجا که شفاف هستند، قسمت زخمی به طور مستقیم مشاهده می شود. از فیلم شفاف در زخم های جراحی، سوختگی سطحی ، زخم بستر و ناحیه کاتتر داخل وریدی می توان استفاده کرد. پانسمان فیلم شفاف به اتولیز زخم های نابالغ کمک می کند. این پانسمان سبک و انعطاف پذیر است. همچنین با اعمال پانسمان بر روی زخم از آسیب به زخم در اثر اصطکاک جلوگیری می کند.
پانسمان های هیدروژل دارای ظرفیت جذب بالا هستند و بر روی زخم نمی چسبد. از آنجا که هیدروژل ها نمی توانند اجزای بیولوژیکی مانند پروتئین و سلول را جذب کنند، در مقابل باکتری ها ضعیف هستند و برای محفاظت از زخم، پانسمان دوم نیاز است. پانسمان های هیدروژل را می توان به شکل برگ یا بی شکل (آمورف) یافت. هیدروژل هایی که به شکل برگ هستند و امروزه استفاده می شوند، دارای خواص مناسب و ایده آل هستند. با این حال، این نوع هیدروژل ممکن است سبب تضعیف پوست شود. هنگامی که از پانسمان هیدروژل روی سطح زخم خشک استفاده می شود، با مرطوب کردن زخم، محیط مرطوب را برای بهبود زخم ایجاد می کند. این پانسمان ها به راحتی از روی زخم جدا می شوند زیرا رابط مرطوب بین پانسمان و زخم، مانع از چسبیدن پانسمان به زخم می شود. علاوه بر این، پانسمان هیدوژل را می توان به طور سطحی به روی زخم اعمال کرد. هیدروژل های آمورف برخلاف هیدروژلهای برگ که ساختار سه بعدی دارند، مایعات چسبناک ضخیم هستند. هنگامی که ترشح زخم را جذب می کنند، تا زمانی که تمام خواص چسبندگی خود را از دست بدهند ، متورم می شوند. هیدروژل های آمورف با افزایش رطوبت بافت های چروک و افزایش تولید کلاژناز، اتولیز کردن بافت های آسیب دیده و عفونی را آسان می کنند.
پانسمان های هیدروکلوئیدی شامل ذرات پلیمری هیدرولیفی هستند. ذرات هیدروفیلی در تماس با مایع زخم، آن را جذب و به فرم ژل تبدیل می کنند و پانسمان می تواند به مدت ۷ روز روی زخم باقی بماند. پانسمان های هیدروکلوئیدی ۴۶، معمولا هم روی بافت های مرطوب و هم روی بافت های خشک روند چسبندگی نشان می دهد. هر نوع از این پانسمان ها دارای ظرفیت جذب متفاوت است. پانسمان هیدروکلوئید، سرعت اپیتلیزیشن و تولید کلاژن را افزایش می دهد. استفاده از این پانسمان آسان است. درد را تسکین می دهد. برای زخم های جزئی یا عمیق، خونریزی های خفیف تا متوسط استفاده می شود. اگر در فواصل مناسب تعویض نشود، ممکن است پوست را تضعیف کند.